ΒΛΑΣΗΣ ΡΑΣΣΙΑΣ - Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΥΡΙΟ (ΒΙΝΤΕΟ)

Τι είναι η οργανικότητα στην ελληνική πολιτική αντίληψη; Ποιος είναι ο πολιτικός άνθρωπος; Γιατί ο νεωτερικός ατομικισμός είναι αντίθετος με την ελληνική κοσμοαντίληψη;

SCHULLER WOLFGANG - ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΒΙΒΛΙΟ)

Ο τόμος του W. Schuller «Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας» παρουσιάζει την αρχαία ελληνική ιστορία από τα κρητομηκυναϊκά χρόνια ως την εποχή του Φιλίππου του Β΄ της Μακεδονίας. Το βιβλίο αυτό, όπως και όλοι οι τόμοι της ίδιας σειράς, εμφανίζει μια ιδιαίτερη δόμηση της ύλης. Σε ένα πρώτο, αφηγηματικό και συνθετικό μέρος καταγράφεται περιεκτικά η εικόνα της περιόδου βάσει των αρχαίων πηγών και των, λίγο πολύ κοινών, συμπερασμάτων της νεότερης ιστορικής έρευνας. Στο δεύτερο μέρος παρέχεται μια εξίσου σημαντική ιστοριογραφική ανάλυση, μια «γενετική εικόνα» θα λέγαμε, ακριβώς αυτών των ερευνών και του αντίστοιχου συνεχιζόμενου επιστημονικού διαλόγου με τις επιμέρους θέσεις και αντιθέσεις του. Τέλος, ένα τρίτο μέρος αποτελεί συστηματικό κατάλογο, κατά αύξοντα αριθμό, της σημαντικότερης διεθνούς βιβλιογραφίας πάνω στα ίδια θέματα: έτσι, οι βιβλιογραφικές παραπομπές στα δυο προηγούμενα μέρη γίνονται απλώς με το όνομα του εκάστοτε συγγραφέα και τον αύξοντα αριθμό της μελέτης.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΕΤΕΡΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ

Της Στεργιανής Ζανέκα, Δρ. Φιλολογίας Α.Π.Θ

Στον «Παρμενίδη» του Πλάτωνος, η αρχή της ταυτότητας δηλώνει την τάση της μονάδας να παραμένει ενιαία και άρτια στην ακεραιότητά της, ενώ η αρχή της ετερότητας δηλώνει την τάση της να μερίζεται σε υποδιαιρέσεις[1].  Κατά τον Παρμενίδη, στο Ένα ή στο είναι αρμόζει η αιωνιότητα, το αγέννητο και ανώλεθρο, ιδιαίτερα όμως η τέλεια ενότητα, η αδιαφοροποίητη ταυτότητα με τον εαυτό του, δηλαδή η καθολική ομοιογένεια και η απόλυτη αμεταβλητότητα. Από την άποψη αυτή ο ελεατισμός είναι ακοσμικός[2]: η ποικιλία των πραγμάτων έχει αφανιστεί μέσα στο παν-ένα∙ εκείνο μόνο «είναι», ενώ η ετερότητα των πραγμάτων είναι πλάνη και απάτη της αισθητηριακής αντίληψης. Η πολλαπλότητα των πραγμάτων, που η εμπειρία μας τα παρουσιάζει να συνυπάρχουν και να διαδέχονται το ένα το άλλο, στάθηκε για τους Μιλήσιους φιλοσόφους η αφορμή να αναρωτηθούν ποια ήταν η κοινή σταθερή βάση (το είναι) – που όλα τ’ άλλα είναι δικές της μεταβολές (το γίγνεσθαι).  Οι διάφορες έννοιες του είναι είχαν σε τελική ανάλυση μοναδικό σκοπό να κάνουν κατανοητό το γίγνεσθαι.  Η ανάπτυξη της Προσωκρατικής σκέψης χαρακτηρίζεται από τη διαρκή αναφορά στο γίγνεσθαι και καθορίστηκε από την ανάγκη να νοηθεί το είναι με τρόπο που όχι μόνο συμβιβάζεται το γίγνεσθαι μαζί του αλλά και να εξηγείται με αυτό.

ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΗΣ ΘΕΑΣ ΝΕΜΕΣΗΣ ΣΤΗ ΡΑΜΝΟΥΝΤΑ, 6ος ΑΙΩΝΑΣ Π.Χ, (ΒΙΝΤΕΟ)

Δείτε εδώ το ιερό της Θεάς Νέμεσης στον χάρτη

Ραμνός, δηλαδή θάμνος στα αρχαία ελληνικά. Από αυτή τη λέξη πήρε και το όνομα της η περιοχή του Ραμνούντα. Ο Ραμνούς ήταν ο πιο απομακρυσμένος από τους αρχαίους δήμους της Αττικής ο οποίος λόγω της θέσης του προς το Νότιο Ευβοϊκό κόλπο, παρείχε ένα ασφαλές αγκυροβόλιο για τα αρχαία πλοία  κοντά στα  σημερινά χωριά Σέσι και Αγία Μαρίνα.

Στην κοιλάδα του Λιμικού στο βορειοανατολικό άκρο της Αττικής δίπλα από τον Ευβοϊκό κόλπο σώζονται τα ερείπια του αρχαίου δήμου του Ραμνούντος που ανήκε στην Αιαντίδα φυλή ενώ αποτελούνταν από πολλούς συνοικισμούς. Στην περιοχή αυτή βρίσκεται το περίφημο ιερό της Νεμέσεως που αποτελεί το σημαντικότερο ιερό της θεότητος της Θείας Δίκης, στον ελλαδικό χώρο.

Ως θεότητα η Νέμεσις απέδιδε στον καθένα την ευτυχία ή δυστυχία που αντιστοιχούσε στην αξία του. Τιμωρούσε τους υπερόπτες και προσπαθούσε να φέρει την ισορροπία ανάμεσα στην τύχη των ανθρώπων.

ΤΟ ΤΡΑΓΙΚΟ - ΗΡΩΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΣΤΗ ΛΑΚΑΝΙΚΗ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

του Simon Critchley

Μια εκδοχή του μετα-καντιανού συμβιβασμού στη φιλοσοφία είναι ότι η κριτική αποδόμηση των ισχυρισμών της δογματικής μεταφυσικής στην Κριτική του καθαρού λόγου έχει ως συνέπεια, οι ερωτήσεις που αφορούν το απόλυτο νόημα και την αξία της ανθρώπινης ζωής να περάσουν από την κατηγορία του θρησκευτικού στην κατηγορία του αισθητικού. Ο Καντ κληροδότησε ένα πρόβλημα στους ιδεαλιστές, τους ρομαντικούς ή ακόμη και στους μαρξιστές, ένα πρόβλημα με το οποίο καταπιάνεται στο Κριτική της κριτικής δύναμης όπου προσπαθεί να γεφυρώσει την Κατανόηση (επιστημολογία) και το Λόγο (ηθική) μέσω μιας κριτικής στην κριτική δύναμη η οποία μεσολαβεί μεταξύ της φύσης και της ελευθερίας. 

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΠΑΠΑΝΟΥΤΣΟΣ - Η ΗΘΙΚΗ ΔΕΙΛΙΑ ΤΟΥ ΜΙΣΑΛΛΟΔΟΞΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΟΓΜΑΤΙΚΟΥ

Αυτό ακριβώς είναι το αρνητικό στοιχείο, η επικίνδυνη όψη του φαινομένου. Από τη φύση του ιδεοπλάστης και ιδεολάτρης ο άνθρωπος, γίνεται από πνευματικήν αδράνεια και ηθική δειλία ιδεοληπτικός, αιχμάλωτος των ιδεών, δούλος των διανοητικών προϊόντων του. Τέτοιος είναι ο μισαλλόδοξος και ο δογματικός. Εκείνος, που με πείσμα και ακαμψία κλείνεται μέσα στις ιδέες του αρνούμενος και το παραμικρό άνοιγμα στους τοίχους της φυλακής του. Επειδή δεν θέλει να δει, δεν μπορεί πλέον να δει τίποτα πέρα από τον στενό πνευματικό του ορίζοντα... 

ΠΡΩΤΕΑΣ - Η ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

"..γιατί κλει την αιώνιαν Ουσία, που σε θεούς και σ᾿ ανθρώπους μηνάει σε περίσσιες μορφές απ᾿ τα βάθη του Κόσμου,τη μίαν ιερή, μυστική Ελευθερία!"

Έτσι μας περιγράφει ο Σικελιανός τον Πρωτέα στο ομώνυμο ποίημά του.

Ανάμεσα στα πνεύματα του νερού, ο Πρωτέας είναι μια μορφή με σημασία θεμελιακή όχι μόνο για την λαϊκή πίστη και την μαγεία, αλλά και για τον κοσμογονικό μύθο, που οδηγεί στην γέννηση της επιστημονικής σκέψης...

ΠΡΟΚΛΟΣ - ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΩΝ ΘΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΑΙΜΟΝΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΚΑΤΩΤΕΡΑ ΟΝΤΑ (ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΡΩΤΟΝ ΑΛΚΙΒΙΑΔΗ)

Διευκρίνιση

Για όσους αγνοούν βασικά στοιχεία ελληνικής θεολογίας είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι στους πλατωνικούς διαλόγους ο Πλάτων εμπλέκει πάντοτε άνδρες και τις συνομιλίες μεταξύ τους και έχει τη δική του φιλοσοφική σημειολογία αυτή η επιλογή. Κατά τα φαινόμενα, το κυριότερο στοιχείο των διαλόγων είναι οι έρωτες μεταξύ ανδρών, κάτι που οι αμύητοι εκλαμβάνουν κατά κυριολεξία (τον φιλοσοφικό μύθο). Επισημαίνουμε λοιπόν τι σημαίνει ο έρωτας μεταξύ ανδρών στους πλατωνικούς διαλόγους. Στην ελληνική θεολογία λοιπόν κάθε ψυχή ασώματη συμβολίζεται με άνδρα, ενώ το σώμα που αποκτά κάθε ψυχή συμβολίζεται με τη γυναίκα. Για αυτό και όταν η άσαρκη ψυχή (άνδρας) εισέρχεται σε σώμα ή φέρει άλογο μέρος (γυναίκα) ξεσπούν τα πάθη και επέρχεται η πτώση της ανθρώπινης ψυχής από τον ουράνιο κόσμο των θεών στον κόσμο της γένεσης. Ας θυμηθούμε τις εθνικές μυθολογίες και τον συμβολισμό της γυναίκας (Πανδώρα, Εύα, κ.λπ). Επομένως, όπου διαβάζουμε στα ελληνικά φιλοσοφικά κείμενα (ιδιαίτερα του Πλάτωνα και των νεοπλατωνικών) για έρωτες μεταξύ ανδρών πρόκειται για την αγαθή, ενάρετη και διαλεκτική σχέση των ανθρώπινων ψυχών (οι οποίες δεν έχουν φύλο) στον ουράνιο κόσμο των θεών και της μακαριότητας.

Η ΗΔΟΝΗ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

«Ο Αριστοτέλης θεωρούσε ότι η αξία της ηδονής εξαρτάται από την αξία της ενέργειας που την προκαλεί. Η ηδονή συμπληρώνει με φυσικό τρόπο κάθε ενέργεια. Ο ενάρετος άνθρωπος αισθάνεται ηδονή από την πραγμάτωση του αγαθού και του ωραίου. Οπωσδήποτε η ηδονή δεν είναι αυτοσκοπός. O Αριστοτέλης περιέγραψε (πριν τον Επίκουρο και τους Στωικούς) τις έννοιες της καταστηματικής ηδονής και της απαθείας και ενδεχομένως τους επηρέασε. Επίσης, πρωτοανήγγειλε τον μετέπειτα Συμπεριφορισμό του Παυλόφ.»

  

Η παρούσα εισήγηση εστιάζει κατά βάσιν την προσπάθειά της στα ίδια τα κείμενα του Αριστοτέλους, τα οποία αναφέρονται στην έννοια της ηδονής. Ήτοι, κυρίως στα Ηθικά Νικομάχεια, βιβλία Α, B, Γ, Η, Θ, Ι και Κ, και δευτερευόντως στα Ηθικά Ευδήμεια, βιβλία Α, Β και Θ.

ΠΡΟΚΛΟΣ - Η ΑΝΥΨΩΤΙΚΗ ΤΡΙΑΔΑ ΤΩΝ ΥΠΕΡΚΟΣΜΙΩΝ-ΕΓΚΟΣΜΙΩΝ ΘΕΩΝ ΣΤΟΝ ΑΙΣΘΗΤΟ ΚΟΣΜΟ

Την Ανυψωτική τριάδα απαρτίζουν ο Ερμής, η Αφροδίτη και ο Απόλλων, οι οποίοι είναι γνωστοί και ως Αρμόζοντες.

Ο Ερμής είναι χορηγός της φιλοσοφίας, ανυψώνει μέσω αυτής τις ψυχές και με τις δυνάμεις της διαλεκτικής ανεβάζει τις καθολικές και επιμέρους ψυχές στο Αγαθό. Τον χαρακτηρίζει η Συμμετρία.

Η Αφροδίτη είναι αιτία της ερωτικής έμπνευσης και εξοικειώνει με το κάλλος τις ζωές που ανυψώνονται. Την χαρακτηρίζει το Κάλλος.

Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ Η ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΤΗΣ (ΒΙΒΛΙΟ)

Πρόλογοι στο βιβλίο

Με το προκείμενο εγχειρίδιο, έβδομο στη σειρά «Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση», περατώνεται ένα συλλογικό, επτάτευχο πρόγραμμα (ερευνητικό, συγγραφικό, εκδοτικό), με πειραματικό και πιλοτικό εξαρχής χαρακτήρα, ο οποίος επεξηγείται στο επίμετρο κάθε τόμου. Βασικός στόχος παραμένει η (ουσιαστική, μεθοδολογική και διδακτική) διάκριση αρχαιογνωσίας και αρχαιογλωσσίας. Η άρση δηλαδή μιας παρεξήγησης, που συγχέει επίτηδες τους δύο όρους, υποστηρίζοντας ότι είναι λίγο πολύ συνώνυμοι. Πρόκειται για αυθαίρετο, από επιστημονική και ιστορική άποψη, ισχυρισμό, που παραγνωρίζει την καταστατική διαφορά ανάμεσα στη γνώση και στη γλώσσα, στη γλώσσα και στον λόγο. Δίνοντας μάλιστα μαθησιακό προβάδισμα στην αρχαιογλωσσία, προορισμένη, υποτίθεται, να αναπληρώνει και τα ελλείμματα της νεογλωσσίας.

Η προγραμματική απόρριψη της έμμονης αυτής παρεξήγησης στο συγκεκριμένο πρόγραμμα δεν συνεπάγεται βέβαια υποτίμηση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας· αποτελεί όμως φραγμό στην ανιστόρητη υπερτίμησή της τόσο έναντι της νεοελληνικής όσο και κάθε άλλης σύγχρονης γλώσσας. Ζητούμενο στην προκείμενη περίπτωση είναι να οριστούν νηφάλια οι έγκυρες σχέσεις αρχαιογνωσίας και αρχαιογλωσσίας, με την προϋπόθεση ότι η δεύτερη αποτελεί μέρος και μέσο της πρώτης, στην περιοχή ειδικότερα των γραμμάτων, και όχι ηγεμονικό αυτοσκοπό.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ - Η ΚΛΑΣΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΥΠΕΡΒΑΙΝΕΙ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ

Φυσικοί που σχετίζονται με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Πυρηνική Ενέργεια (CERN) δημοσιοποίησαν μια έρευνα πριν κάποιους μήνες, αποκαλύπτοντας ότι η κλασική μουσική υπάρχει σε ένα πεδίο της πραγματικότητας εντελώς απομακρυσμένο από τον τετραδιάστατο χωροχρόνο που κατοικεί ο άνθρωπος.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Του Βαγγέλη Χριστοδούλου

Το «κίνημα των αγανακτισμένων» του 2011 ήταν κάτι πρωτόγνωρο για τα Ελληνικά και όχι μόνο δεδομένα. Μία σύνθεση ανθρώπων, χωρίς κομματικές ταυτότητες, επισφαλών, διανοητών, ανέργων, μεταναστών κλπ, που έχουν ένα κοινό εχθρό: το μνημόνιο. Κύριο χαρακτηριστικό του κινήματος, αν και ο όρος είναι καθαυτός ακατάλληλος, είναι οι συνελεύσεις. Οι συνελεύσεις εμφανίζονται για πρώτη φορά με αυτόν τον τρόπο. Αφορούν τους πάντες και δεν περιορίζονται εντός των πανεπιστημίων ή των συνδικαλιστικών κύκλων, όπως συνέβαινε στο παρελθόν σε άλλα κινήματα.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ (14ος - 16ος ΑΙΩΝΑΣ)

H Βενετία, η πόλη που “ "από την ουτοπία έγινε πραγματικότητα"“, κατάφερε μέσα από την επιδίωξη για την επιβεβαίωση, αφενός της θρησκευτικής της πίστης, αφετέρου της αστικής της ταυτότητας, να διαμορφωθεί σε ένα ανεπα­νάληπτο αρχιτεκτονικό και πολεοδομικό σύνολο, το οποίο έμεινε σχεδόν αμετάβλητο από τον 15ο μέχρι τον 18ο αιώνα.

Η παρουσία εθνικών μειονοτήτων και ειδικό­τερα της ελληνικής κοινότητας Βενετίας επηρέασε την αρχιτεκτονική και όλες τις τέχνες, έτσι ώστε μερικές φορές δεν είναι τόσο εύκολα αναγνωρίσι­μες οι ξένες επιρροές σε ένα χώρο που επεδίωκε να διατηρήσει την δική του φυσιογνωμία. H Βενετία, δέχθηκε τις ξένες επιρροές για να τις αναμορφώ­σει σε δικές της καλλιτεχνικές και αρχιτεκτονικές εκφράσεις και αποδέχθηκε το ξένο, μόνον αφού το έκανε δικό της.

Η ΑΠΗΧΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ (ΟΜΙΛΙΑ ΠΕΔΡΟ ΟΛΑΓΙΑ - ΙΣΠΑΝΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΥΜΝΟΥΝ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ) - [ΒΙΝΤΕΟ]

Απόσπασμα από ομιλία του ελληνιστή, Perdo Olalla, που εκφώνησε στην Ημερίδα Κλασσικού Πολιτισμού του Σαγούντο της Ισπανίας, με αφορμή την πρόταση κατάργησης του μαθήματος των ελληνικών στην ισπανική εκπαίδευση, στην οποία και εναντιώθηκε:

«Θα χάσουμε αν αποκηρύξουμε το ελληνικό στοιχείο μέσα μας. Και για όσους νομίζουν ότι δεν είναι κάτι το σπουδαίο, επιδιώκοντας να μας ελαφρύνουν από αυτό το “νοσταλγικό φορτίο”, τους ρωτώ: Αν αποκηρύτταμε το ελληνικό στοιχείο τι θα κερδίζαμε; Θα μπορούσε αυτή η απώλεια να δικαιολογηθεί και να αντισταθμιστεί από την προοπτική κάποιου ενδεχόμενου κέρδους; Στο όνομα τίνος προτείνεται η ταφή του Ελληνισμού; 

ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΤΩΙΚΩΝ

Ο Στωικισμός αποτελεί μία σημαντική φιλοσοφική σχολή των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων (300 π.Χ. – περίπου 250 μ.Χ.), ιδρυθείσα στην Αθήνα από τον Ζήνωνα τον Κιτιέα με κέντρο την «Ποικίλη Στοά» από όπου και πήρε το όνομά της η Σχολή.

Κατά τους στωικούς, η ανθρώπινη φύση είναι τμήμα της παγκόσμιας φύσης, η οποία καθοδηγείται και κυβερνάται από τον συμπαντικό νόμο της Λογικής. Ο άνθρωπος, ως έλλογο ον, συγγενεύει όχι μόνο με τα άλογα ζώα αλλά και με τους Θεούς και πέραν του ενστίκτου διαθέτει και ηθική αίσθηση.

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΟΥ "ΩΡΑΙΟΥ"

«Το ευ παρά μικρόν διά πολλών αριθμών γίγνεται», από τον «Κανόνα» του Πολύκλειτου

1.1 Οι φιλοσοφικές καταβολές

Στον «Φαίδωνα», ο Πλάτωνας υποστηρίζει ότι «το ωραίο» και το αγαθό είναι εννοιολογικά (προσδι)ορίσιμα. Στον διάλογο «Φίληβο ή περί ηδονής», σχετικά με τη φύση του αγαθού, προκύπτουν, οι κατά τον Πλάτωνα, οντολογικές βαθμίδες –στις οποίες το «ωραίο» συνιστά συστατικό τους μέρος (Φίληβος, 66): «…η πρώτη θέση ανήκει στο μέτρο, στο μετρημένο και στο αρμόζον και σε όλα όσα πρέπει να θεωρούνται τέτοια, και μετέχουν στο αιώνιο…, …δεύτερο πάλι έρχεται το σύμμετρο, το ωραίο, το ολοκληρωμένο, το αυτάρκες και όλα πάλι όσα ανήκουν στο γένος τούτο…, …του  νου και τη φρόνηση ως τρίτο…, …τέταρτο οι επιστημονικές γνώσεις, τέχνες και σωστές γνώμες και ακολουθούν εκείνες… που ορίσαμε ως καθαρές ηδονές…». 

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ - ΗΘΙΚΑ, ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ

Ο Πλούταρχος, από τους κύριους εκπροσώπους της πε­ζογραφίας των αυτοκρατορικών χρόνων, γεννήθηκε στη Χαιρώνεια της Βοιωτίας περί το 50 μΧ. Ως γόνος σπου­δαίας οικογένειας έλαβε επιμελημένη παιδεία, και στη φοί­τηση του κοντά στον Αιγυπτιακής καταγωγής φιλόσοφο Αμμώνιο, αρχηγό, την περίοδο εκείνη, της Ακαδημίας στην Αθήνα, οφείλει τη μύηση του στη φιλοσοφία. Τα πολλά ταξίδια του, στην Ασία, την Αίγυπτο και κυρίως την Ιταλία, διεύρυναν τον γνωστικό του ορίζοντα και τον έφεραν σε επαφή με εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής, κυρίως επιφανείς Ρωμαίους , με τη μεσολάβηση των οποίων απέκτησε το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη. Ανάμεσα στους φιλικούς δεσμούς που δημιούργησε, κορυφαία θέση κατέχουν αυτοί προς τον φιλόσοφο Φαβωρίνο και τον δυο φορές ύπατο επί Τραϊανού Σόσσιο Σενεκίωνα, τον οποίο προσφωνεί σε πολλά έργα του. Οι πληροφορίες της Σούδας ότι παραχωρήθηκε στον Πλούταρχο το υπατικό αξίωμα, και του Ευσέβιου ότι έγινε έπαρχος της Ελλάδας, ακόμα κι αν δεν ευσταθούν, φανερώνουν το αυξημένο κύρος του στους Ρωμαϊκούς κύκλους, που δημιουργήθηκε στα σύντομα διαστήματα (αρχικά περί το 80 και αργότερα λίγο μετά το 90 μ.Χ.) της παραμονής του στην πρωτεύουσα. 

Η ΑΡΕΤΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΣΤΩΙΚΟΥΣ

Για τους στωικούς φιλοσόφους, ο δρόμος που πρέπει ν' ακολουθήσει κανείς για να εξασφαλίσει στην ψυχή του την ηρεμία, την γαλήνη, την αταραξία, και να γίνει, έτσι, ευτυχισμένος, δεν είναι, όπως ισχυρίστηκε ο Επίκουρος, οι ηδονές, αλλά η αρετή. Και τον δρόμο αυτόν προς την αρετή μπορεί να του τον υποδείξει η φιλοσοφία. Η φιλοσοφία είναι, πρώτα από όλα, «άσκηση της αρετής».  

   

Η αρετή, κατά τους στωικούς φιλοσόφους, είναι αυτάρκης, αυτόνομη, αυτοτελής, υπό την έννοια ότι, για να υπάρξει, δεν έχει ανάγκη από κάποιον παράγοντα έξω από αυτήν που να την προκαλέσει. Δεν μοιάζει η αρετή, εν προκειμένω, με την ηδονή, που η ανάδειξη της μέσα μας προϋποθέτει κατ' ανάγκην ένα αντικείμενο διαφορετικό και ανεξάρτητο από αυτήν, δεν θα μπορούσε, ασφαλώς, να βιώσει κανείς την ηδονή που νιώθει απολαμβάνοντας, παραδείγματος χάριν, ένα φαγητό ή κάποιο μουσικό κομμάτι, αν δεν υπήρχε το φαγητό αυτό ή το εν λόγω μουσικό κομμάτι. «Η αρετή», όμως, κατά τους στωικούς φιλοσόφους, «αξίζει να προτιμηθεί μόνο για τον εαυτό της και όχι εξαιτίας του φόβου, της ελπίδας ή κάποιου άλλου εξωτερικού πράγματος».  

ΠΡΟΚΛΟΣ - ΠΕΡΙ ΤΩΝ 10 ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΡΟΝΟΙΑ ΑΠΟΡΡΗΜΑΤΩΝ

Ο μεγάλος Πλάτωνας στο 10^ον βιβλίο τον «Νόμων» μας αναγκάζει με ατσάλινους συλλογισμούς να ομολογήσουμε ότι υπάρχει πρόνοια. Και σε πολλά άλλα χωρία, όπως για παράδειγμα στον «Τίμαιο», δείχνει ότι όλα τα έργα της δημιουργίας, μέχρι και τα τελευταία έχουν κατασκευαστεί με ακρίβεια λόγω της πρόνοιας του θεού, όπως λέει κατά λέξη. Και πρέπει εμείς αφού πιστέψουμε σε αυτά που απέδειξε ο Πλάτων και στους «Χρησμούς» οι οποίοι επιβεβαιώνουν αποτελεσματικά τις αποδείξεις του Πλάτωνα – γιατί πιστεύουμε η ίδια η παράδοση των «Χρησμών» αποτελεί για τους άξιους ακροατές των θεϊκών μηνυμάτων την πιο ξεκάθαρη απόδειξη της πρόνοιας προς απόκρουση των κάθε λογής φαντασιών οι οποίες εμποδίζουν την σκέψη πολλών να αποδεχτούν αυτό το πράγμα, ότι δηλαδή τα πάντα υπάρχουν σύμφωνα με την πρόνοια των θεών – να επαναφέρουμε στην αλήθεια των πραγμάτων όσους αμφισβητούν την πρόνοια λέγοντας κάθε λογής ανόσια πράγματα. Και αυτό το κάνουμε όχι επειδή τα θέματα αυτά δεν έτυχαν επισταμένης μελέτης από τους προηγούμενους, αλλά επειδή η ψυχή μας επιθυμεί να μιλήσουμε και να ακούσει για αυτά, παρόλο που έχουνε μελετηθεί και αναλυθεί χιλιάδες φορές, και σαν στραφεί στον εαυτό της, ωσάν να θέλει να κρίνει η ίδια και όχι απλώς να δεχτεί απέξω την αλήθεια για τα πράγματα.

ΟΙ ΗΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ ΚΑΙ Ο ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥΣ

Η εβδομάδα ως χρονική διαίρεση θεωρείται αυτονόητη στην εποχή μας αλλά δεν ίσχυε πάντα αυτό. Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα πλευρά της αποτελεί η αντιστοίχηση των ημερών της με τους επτά παραδοσιακούς πλανήτες της αστρολογίας και τις ενέργειες που αυτοί θεωρείται πως κομίζουν εσωτερικά. Στη λαϊκή σοφία επιβιώνουν τα ίχνη μιας παλαιότερης γνώσης, που μοιάζει να έχει απολεσθεί, σχετικά με την ενεργειακή φύση των ημερών της εβδομάδας. 

Από τα βάθη της μακρινής προϊστορίας έως και τη σύγχρονη εποχή ο άνθρωπος μοχθούσε ατέρμονα για να ελέγξει τις φυσικές δυνάμεις που τον περιέβαλλαν, να τις κατανοήσει και να τις χειριστεί δημιουργικά. Έτσι, σταδιακά, κατόρθωσε να δομήσει μια νησίδα οργάνωσης μέσα στον απέραντο ωκεανό των φυσικών δυνάμεων, ένα μικρό φωτεινό βάθρο στο οποίο πάτησε για να ορθώσει τη συνείδησή του πάνω από το αδιαμόρφωτο χάος που τον περιτριγύριζε και τον φόβιζε. Και σε αυτή του την προσπάθεια η έννοια του χρόνου, ανέκαθεν, είχε πρωταρχικό ρόλο. 

Η ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΕ ΥΨΗΛΟΤΕΡΕΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΕΣ (ΒΙΝΤΕΟ)

Όπως μας λέει και ο Πρόκλος, "η ανθρώπινη φύση είναι ασθενής", δηλαδή η λογική ψυχή μας αδυνατεί όταν είναι ένσαρκη να συλλάβει ολοκληρωμένα την πραγματικότητα και έτσι βλέπει μόνο ένα μικρό μέρος της πραγματικότητας.......

ΠΡΟΚΛΟΣ - ΟΙ ΠΕΝΤΕ ΤΡΟΠΟΙ ΓΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΟΝΤΩΝ

1. Δοξασία

Αρχικώς λοιπόν θα αναφέρουμε ότι όπως εξηγεί ο Πρόκλος, στο «Περί πρόνοιας και ειμαρμένης και του εφ ημί, 27 – 32», η γνώση που οι παλαιοί συνήθιζαν να αποδίδουν πρώτη στις ψυχές που αρχίζουν να καθαίρονται ήταν : η δοξασία [δόξα], που χαρακτηρίζει όσους μέσα από την εμπειρία τους εκπαιδεύονται στις πράξεις, και όσους ξεκινούν να απελευθερώνονται από τα ανθρώπινα και να ασχολούνται με τα όντως Όντα. Γιατί και η εκπαίδευση είναι κάθαρση της αμετρίας των παθών, και πολύ περισσότερο η πορεία από τη μετριοπάθεια στην απάθεια, όταν η λογική θέλει ακόμα να συμπάσχει, αλλά με μέτρο, και αποτινάσσει όλα τα δεσμά των παθών.

ΠΡΟΚΛΟΣ - ΠΕΡΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΚΑΙ ΕΙΜΑΡΜΕΝΗΣ

Ο πολύ καλός φίλος του Πρόκλου ο Θεόδωρος εκθέτει τις απόψεις του στον Πρόκλο σχετικά με την πρόνοια και την ειμαρμένη παρομοιάζοντας το σύμπαν με ένα μηχανικό σύστημα και την ειμαρμένη ως σύνδεση (ειρμό) μεταξύ των μερών του σύμπαντος όπως η σύνδεση μεταξύ των εξαρτημάτων ενός μηχανισμού ενώ η Πρόνοια είναι εκείνη που κινεί όλο τον μηχανισμό ως εκ τούτου ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχει αυτεξουσιότητα του ανθρώπου καθώς αποτελεί μέρος αυτής της μηχανής. Υπάρχουν τρία ζητήματα που πρέπει να αναφερθούν και τα οποία αποτελούν την βάση της όλης μελέτης.

1) Η Πρόνοια υπάρχει πριν το πεπρωμένο και όλα όσα γίνονται σύμφωνα με το πεπρωμένο έχουν γίνει πριν σύμφωνα με την Πρόνοια. Τα έχει συμπεριλάβει όλα μέσα της και συνεπώς τα γνωρίζει. Απλώς με το πεπρωμένο πραγματοποιούνται όλα όσα της είναι είδη γνωστά. Κυβερνήτης όλων των υψηλοτέρων μερών του σύμπαντος είναι η Πρόνοια που είναι θεϊκότερη του πεπρωμένου και το οποίο είναι ο εκτελεστής της.

Η ΗΘΙΚΗ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

Για τον Αριστοτέλη, η ηθική είναι μια επιστήμη στην οποία οφείλουμε να εντρυφήσουμε όχι για να αποκτήσουμε γνώση προς χάρη της γνώσης, αλλά για να αποκτήσουμε γνώση που θα καθοδηγεί τις πράξεις μας. Με κάθε πράξη και έρευνα, αποσκοπούμε σε κάτι καλό. Μερικά πράγματα τα επιθυμούμε προκειμένου να αποκτήσουμε κάτι άλλο (όπως τα χρήματα ή η τροφή). Άλλα πράγματα τα επιθυμούμε επειδή είναι αυτά που είναι (όπως η τέρψη, η υγεία και η ευτυχία). Παρ’ ότι επιθυμούμε την τέρψη και την υγεία προς χάρη της τέρψης και της υγείας, η τέρψη και η υγεία δεν επαρκούν, αφού τα αποζητάμε για να είμαστε ευτυχισμένοι. Ωστόσο η ευτυχία επαρκεί. Ότι κάνουμε ή επιθυμούμε, είναι επειδή αποζητάμε την ευτυχία, όμως αποζητάμε την ευτυχία ως αυτοσκοπό.